Het verhaal van het VAPH

Hoe win je de strijd tegen het coronavirus? Stel de vraag aan iedere VAPH-medewerker en het antwoord zal zijn: door teamwerk. Ook in 2021 haalde het VAPH alles uit de kast om de coronacrisis goed te managen.

Helder communiceren, zeer dicht de situatie op het terrein opvolgen, regelgeving aanpassen, een exitstrategie en plan van doorstart voorbereiden: het werd opnieuw een jaar van schakelen en heruitvinden.

In februari startte de uitrol van de vaccinatiecampagne. Bewoners en personeel van residentiële voorzieningen beten de spits af. Daarna kwamen de dagcentra en diensten zelfstandig wonen aan bod. Een logistieke en organisatorische krachttoer met een goede afloop: de vaccinatiegraad bedroeg meer dan 90 % en de sector bleef grotendeels gespaard van grote uitbraken.

De katalysator die de sector nodig had

Een crisis slorpt aandacht, maar creëert net zo goed kansen. Zo keurde de Vlaamse Regering het Zorginvesteringsplan goed. Een belangrijke beslissing, volgens James Van Casteren, administrateur-generaal van het VAPH. “Met het Zorginvesteringsplan trekt de Vlaamse Regering extra budget uit en investeert ze de beschikbare middelen sneller en gerichter. Het doel? Aan de meest dringende zorgvragen van personen met een handicap versneld tegemoetkomen en de wachtlijsten terugdringen.”

Focus op de grootste zorgnoden

Hoe geef je perspectief aan personen met een handicap die op een wachtlijst staan? Dirk Vanderstighelen, afdelingshoofd Dienstverlening Budgethouders: “De focus ligt op personen met zorgvragen uit prioriteitengroep 1. Dat zijn meerderjarigen met de dringendste zorgnood. Er werd afgesproken dat, voor zover budgettair mogelijk, zij binnen de 18 maanden een persoonsvolgend budget (PVB) krijgen.”

Zoiets hoef je VAPH-medewerkers geen twee keer te zeggen. “In totaal kenden we in 2021 binnen prioriteitengroep 1 2215 persoonsvolgende budgetten toe.”

Marc Sevenhant, teamcoördinator Cijfers, Boekhouding en Budget: “Dat aantal was nog nooit zo hoog en de impact was enorm, want we slaagden erin om de wachttijd voor mensen met de zwaarste zorgnood terug te dringen van bijna drie jaar in 2020 tot één jaar eind 2021.”

Automatische rechtentoekenning

Ook de automatische rechtentoekenning blijft verzekerd. Marc Sevenhant: “Elk jaar zijn er 2000 Vlamingen die door een acute crisissituatie recht hebben op een automatische toekenning van een persoonsvolgend budget. Inclusief de jongvolwassenen die uit de jeugdhulp komen. Zij mogen allen rekenen op de gepaste ondersteuning.”

Ook aandacht voor minderjarigen

15 % van het uitbreidingsbudget gaat naar minderjarigen. De focus ligt op kinderen en jongeren met de dringendste noden. In 2021 kende het VAPH voor 22,9 miljoen euro aan nieuwe persoonlijke-assistentiebudgetten (PAB’s) toe. Dirk Vanderstighelen: “De mogelijkheden om je PAB in te zetten, hebben we ook verruimd. Net als met het PVB kun je je budget nu inzetten voor ondersteuning bij ouder- en groenezorginitiatieven, multifunctionele centra en vergunde zorgaanbieders. Op die manier spelen we beter in op de werkelijke behoeften en krijgen kinderen en jongeren met een handicap meer flexibiliteit in de besteding van hun budget.”

Dat het persoonlijke-assistentiebudget voor minderjarigen en het persoonsvolgend budget voor meerderjarigen naar elkaar toegroeien, is een goede zaak. Dirk Vanderstighelen: “Die gelijktrekking leidt tot een daling van de administratieve last. Bovendien wordt het zo voor jongvolwassenen veel eenvoudiger om de overstap van PAB naar PVB te maken.”

Prioriteitengroep 2 en 3

De extra financiële middelen volstaan niet om alle noden te lenigen. Hoe kunnen we de 15.000 zorgvragers in prioriteitengroep 2 en 3 tegemoetkomen? Die vraag hield het VAPH sterk bezig. Marc Sevenhant: “Voor prioriteitengroep 2 – de sterkst stijgende groep – werkten we een kader uit voor de toekenning van tijdelijke deelbudgetten. Om een beter zicht te krijgen op de zorgnoden van personen in prioriteitengroep 3, organiseerden we een bevraging bij die groep, in samenwerking met de diensten ondersteuningsplan, de bijstandsorganisaties en de gebruikersverenigingen met informatieloket voor personen met een handicap. Tegen de zomer van 2022 zullen onze beleidsaanbevelingen klaar zijn.”

Rechtstreeks toegankelijke hulp

Wonderoplossingen zijn er niet, maar een rode draad is wel dat heel wat mensen uit beide prioriteitengroepen baat hebben bij rechtstreeks toegankelijke hulp (RTH): mobiele en ambulante begeleiding, dagopvang en verblijf. Deze vorm van dienstverlening moet je op maat van de cliënt kunnen inzetten met het oog op een zo inclusief mogelijk leven. Om RTH meer vraaggestuurd, flexibeler en laagdrempeliger te maken, organiseerde het VAPH een participatief traject met alle stakeholders. In 2022 moet de bijsturing rond zijn.

Vernieuwde aanvraagprocedure

Evert Wuyts, afdelingshoofd Toeleiding & Hulpmiddelen: “We werkten een voorstel uit voor een vernieuwde, minder complexe aanvraagprocedure persoonsvolgend budget. De vernieuwing zit ‘m in een logischere, vereenvoudigde procesflow met een kortere doorlooptijd. Er is ook een kostenbesparend effect door overbodige systeemkosten te elimineren. Maar het belangrijkste: mensen zullen sneller over een beslissing van het VAPH beschikken. Alle voorstellen werden verder uitgewerkt en aan de stakeholders voorgelegd zodat een politieke beslissing kan genomen worden. ”

Interprovinciale toeleidingscommissie

Een ander voorstel van vereenvoudiging volgde uit de evaluatie van de werking van de Vlaamse toeleidingscommissie die de aanvraag voor een persoonsvolgend budget beoordeelt op basis van verschillende criteria. Het VAPH bereidt de omschakeling naar een interprovinciale werking voor, waarbij één commissie dossiers uit de vijf provincies behandelt. Dat zal leiden tot snellere en uniformere beslissingen.

Efficiëntiewinsten

Efficiëntiewinsten boekten we ook dankzij interne hervormingen en optimalisaties. Dirk Vanderstighelen: “Op diverse fronten verbeterden we onze risicostrategie, bijvoorbeeld bij de bestedingen in cash. Ongeveer 6000 van de 25.000 budgethouders spenderen hun budget in cash, niet bij een voorziening. Wij controleren of alles rechtmatig besteed wordt. Die monitoring hebben we verfijnd zodat we risico’s beter onder controle hebben. Bovendien kunnen personen met een handicap die voor het eerst een persoonlijk budget krijgen, voortaan rekenen op gratis bijstand door een organisatie die hen tijdens het opstartjaar wegwijs maakt in hoe ze hun budget optimaal inzetten. Ook dat mag je zien als een betere risicobeheersing.”

Jos Theunis, afdelingshoofd Vergunnen & Financieren: “Tegelijk maakten we werk van een versnelde afhandeling van de afrekeningsdossiers van vergunde zorgaanbieders. En met het VIPA, het Vlaamse Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden, kwamen we tot een meer gestroomlijnde samenwerking rond investeringsdossiers.”

Vereenvoudiging en digitalisering

Vereenvoudiging en digitalisering zijn de sleutel tot een betere dienstverlening rond het verstrekken van hulpmiddelen. Evert Wuyts: “We vereenvoudigden de aanvraagprocedure voor herstellingskosten en voor de hernieuwing van een hulpmiddel of aanpassing die in het verleden al werd vergoed door het Agentschap. Een terugbetaling aanvragen voor hulpmiddelen en aanpassingen via de eenvoudige aanvraagprocedure, kan voortaan digitaal via het e-loket mijnvaph.be. Het assortiment waarvoor je een tegemoetkoming krijgt, werd ook uitgebreid, met onder meer autoaanpassingen en fietsoplossingen. Hulpmiddelen die voor personen met een handicap een groot verschil maken in hun levenskwaliteit. Tot slot hebben we de online hulpmiddelendatabank gebruiksvriendelijker gemaakt.”

Zorgzame en zorgvuldige vinger aan de pols

Ondertussen hield het VAPH een zorgzame vinger aan de pols bij organisaties die zich inzetten voor personen met een handicap. Ann Van den Abbeele: “De invoering van de persoonsvolgende financiering in 2017 bracht een sterke dynamiek in de sector op gang. Sociaal ondernemerschap is niet langer een loos begrip. Maar ondanks het enthousiasme blijft het voor zorgaanbieders vaak een moeilijke evenwichtsoefening. Zeker voor die organisaties die sterk getroffen waren door de herverdeling van budgetten over de sector heen (‘correctiefase 2’). Om hen te versterken in hun rol als sociaal ondernemer, boden we een coachingtraject aan. Dat leverde heel wat interessante leerpunten op en die zetten we nu om in aanbevelingen voor de ganse sector. Daarnaast hebben we in 2021 extra ingezet op de opvolging en begeleiding van nieuwe vergunde zorgaanbieders.”

Wetenschappelijk onderzoek

Rond tal van topics liet het VAPH wetenschappelijk onderzoek uitvoeren. Zo onder meer rond het zorgzwaarte-instrument (ZZI) & BelRai, rond de betaalbaarheid van zorg en rond de gevolgen van de omschakeling naar het nieuwe systeem van woon- en leefkosten. 

In het Europese UNIC-onderzoeksproject neemt het VAPH een voortrekkersrol op. Ann Van den Abbeele: “UNIC ontwikkelt instrumenten om de persoonsvolgende financiering in verschillende Europese landen in te voeren. Die nieuwe tools gaan wij samen met de Universiteit Gent testen. Het VAPH en Vlaanderen fungeren als testregio omdat wij op het vlak van persoonsvolgende financiering een pionier zijn in Europa. Voor het VAPH is dit een zeer interessant project. Het laat ons toe onze aanpak verder te verbeteren en de gebruiker nog meer centraal te stellen.” 

De gebruiker nog meer centraal

Sinds de invoering van de persoonsvolgende financiering hebben we in Vlaanderen een hele weg afgelegd. Het is boeiend en uitdagend tegelijk om een wegbereider en pionier te zijn. Er zijn geen voorbeelden, spelregels liggen niet vast en je werkt met voortschrijdend inzicht. Karina De Beule, woordvoerder: “De voorbije jaren hebben we enorm veel geleerd over wat het betekent om personen met een handicap écht centraal te zetten en hoe je ondersteuning gebruikersgericht maakt. Communicatie speelt daarin een grote rol. Want alleen wie zeer goed geïnformeerd is, kan de regie over zijn zorg zelf in handen nemen. Bij het VAPH blijven we dus sterk inzetten op sensibilisering, kennisdeling en het verspreiden van inspirerende verhalen. Ook intern, want elke VAPH-medewerker zien we als een ambassadeur.”

“In maart organiseerden we het webinar ‘Gewoon als het kan, speciaal als het moet’. Dat kreeg enorm veel weerklank. De resultaten van de personeelsenquête winden er ook geen doekjes om: 92 % van de medewerkers vindt dat we bij het VAPH waardevol werk doen. Wij gaan voor een wereld waarin iedereen kan groeien en bloeien. Dat is wat ons elke dag motiveert.”

Personen met een handicap top of mind maken, is natuurlijk niet eenvoudig. Een samenleving die echt inclusief denkt en handelt, neen, daar zijn we nog niet. Die zal er alleen maar komen als we inzetten op een geïntegreerde aanpak, binnen de sector en over sectoren heen. In een wereld die razendsnel evolueert, is inclusie een gedeelde verantwoordelijkheid. Een opdracht van iedereen. En de VAPH-medewerkers? James Van Casteren: “Wij staan klaar om die beweging mee te sturen en te faciliteren.”